Traduzioni in lingua corsa di a fola « Le merle » estratta di l’opara « Sainte Julie de Corse et autres nouvelles », raccoltu di nuveddi scrittu da Gilles Zerlini è publicatu in 2019 ind’è a casa d’edizioni « Materia Scritta »
Pittura: Retabili di Santa Ghjulia, Jérôme Bosch.
U merlu
A storia si passa ind’i tempi arcani. A l’epica, nienti par sfarenzià u Rè merlu di l’antri merli. Erani giaddi tutti, d’un giaddu d’oru, da la punta di u pizzicu sin’à l’ultima piumma ‘lla cuda.
E tutti sapiani ricunnoscia u Rè merlu. Era cusì.
Com’è li so cumpari, vulaia prestu è lestru, sapia rigirassi trà li branchi ‘lla machja zeppa, razza di tela à la sumiddanza di i labirinti. Scavuchjà in li scherza è vultà à l’ultimu mumentu, scansà i trappuli, è i filetti, è i cuponi. Cuddà è falà seguitendu i frundulanzi, è cantà, di sicura.
Sì, cantà. A dilla franca, ùn si sà parchì i merli cantani cusì.
U merlu passa, u merlu vedi, vola sopr’à a tarra ‘lli Cristiani, vedi tuttu quandu si trova in celu, è quandu posa nant’à i so zampi à molli, guaitta. Iddu ghjunghji in la chjarina, è surprendi quiddu chì si cridia solu, salta d’una branca à l’antra à l’internu d’una sepia è sbucca ghjustu davant’à voi, senza l’aspittà. Surprendi l’inamurati abbracciati, fighjula u latronu stimà u so buttinu. U cacciadori, i mani rossi, tazzà una besta, l’assassinu pulì u so culteddu, l’usuriaghju cuntà torna una volti i so solda, lu pueta annarbatu stintinnà i versi è i rimi, facendu u bàttitu cù i so ghjinocchji. Iddu pidda da l’ochja a Verghjini nuda bagnendussi in lu spichju d’acqua ceruleana, è s’affaca à spurrachjighja senza vargogna, à fiancu à idda.
Iddu ridi, videndu lu boiu chì tira l’arattu, u sumeru sfracicatu da la somma, i besti chjusi in lu stabbiu, l’agneddi chì, ligati, aspittani la morti, brama à la so faccia a lighjirezza di l’anima è a libartà di l’aceddu davant’à u sottumissu, cundanatu à serva. E ben’intesu canta è canta, è mai ùn dichjara a stessa infrasa, si n’in pipa di l’ordini, cunnosci u sensu ‘llu mondu.
U merlu si truvaia nant’à a Tarra nanzu à i cristiani, si raminta di a so zitiddina, di a soia è dinò di a zitiddina di l’omu intesu, è di a vita sana dapoi l’alba di i tempi. I primi gruppi di cristiani, dopu i primi paesi, u chjassu à tempu tracciatu divintatu stradonu di pavimenti. T’hà vistu tuttu u merlu, chì ùn ani mancu cunfini par iddu lu tempu è lu spaziu : a nascita piattata di quidda chì parturiscia sola, a corda appruntata da quiddu rinunciendu sott’à l’alivu, i pienghji sguassati, i lamenti suffiati è i pricantuli sminticati. Cunnosci a gioia è l’abandonnu, è canta à ogni mumentu è par ogni cosa.
Cunserva sana la so mimoria, ùn si scurda di nienti, eccu lu so disturbu maiò. Un aghju ancu palisatu chì u Rè merlu esista dapoi l’iniziu di u mondu, hà priservatu in l’ochja l’imaghjini è li sinsazioni di millaghji è millaghji di cosi. N’hà vistu iddu stessu, è d’antri li sò stati diti da tutti li merli di u mondu, da canti in cnti varchendu lu celu tamentu, li ghjunghji tuttu, a sà tuttu u Rè merlu.
Canta par l’omi à chì li godini a vita, è par assiccà li fiumi di sangui. Iddu vissi u sangui, quand’à l’iniziu u frateddu tumbò u frateddu, dopu, u ghjumeddu l’antru ghjumeddu, vissi fallà Troia cù l’intelettu è la malizia d’Ulissu, vissi la scumparsa di i famiddi, i tribù, i populi è ii razzi da lu farru è lu focu. Vissi cambiassi li gocci di sangui in pioggia, nutrì li vadicedda è furmà li vadini in u fiumonu largiu è prufondu. Sì, chì tuttu stu sangui svarsatu, l’hà intesu da lu pizzicu ‘lli merli di u mondu sanu.
Parò, un ghjornu, piddò una dicisioni fatali. Chì in lu cori soiu capissi ch’ùn avia nissunu effetu nant’à li castichi di l’omi è di l’animali.
U Rè merlu, cunniscia un marcantu d’aceddi famosu, u più famosu di a Tarra, si chjamava Efraimu, campava annantu à la cima d’una turri, ingirata d’una corti quadrata difesa da una alta accinta par lià trà iddi l’ottu posti.
Si n’intrava in stu spaziu maiò da un purtonu unicu, difesu da suldati lu ghjornu è la notti sani. Sti guardiani erani vistiti d’uniformi assai travaddatti, fatti in piummi di ghjandaghja. In lu casteddu principali, tutti li servi erani custumati di piummi, piummi di ghjaddu par li cuccinari, piummi di Pegasu par li staddera, cunservati dapoi tempi è tempi da la famidda di l’oiseleur. Piummi di passeru par li servi, piummi di culombu par li missaghjeri, è piummi di pinguinu par li servi, di sicura. I suldati marchjavani trà li picculi corti è li turri, piummi d’altagnu par la guardia diurna, piummi di ciocciu par la guardi di notti.
I buffoni, i cuntadori, i sgaiuffi purtavani i piummi di culori vivi, di papagalli, solu i musicanti è i cumediani pudiani sceglia lu so custumu, à cundizioni ch’iddu fussi di piummi, ben’intesu, assai purtavani d’altrò ghjaccetti di merlu o di russignolu. Si dici dinò chì certi donni erani scuparti d’una piumariccia d’oca bianca, di ghjaddina o di gru.
A l’internu di sta corti, si truvaia una muntagna di cabbii sfarenti, centinaghji, di saliciu , d’acciaghju, di legnu, di “fanion” di balena, d’ossu di sumeru, d’oru, d’arghjentu è di bronzu. Ci alzava di sta corti un rumoru pirmanentu, fattu di tutti li canti d’aceddi mischiati, una miludia unica, cambiendu sicondu à a caminata di u soli o di a staghjoni, stu cantu cumunu, stu lamentu, si sintia sin’à li cunfini, una sinfunia impruvisata di canti di suffranza è di brami di millaghji d’inprighjunati. A mossa si acchitaia versu miziornu, dopu à la sera la notti ghjughjendu, si sintia u sulenziu calchì minuti, è dopu tocc’à l’aceddi di notti à cantà.
Fora di stu quadronu ch’era la corti, si truvaiani l’aratti, è aspittaiani una centinaghji di cavadda, sumeri, muli è dinò calchì cameddi supranendu da li so ochja umidi è disprezziosi tutti sti besti di somma.
Parchì Efraimu vindia l’aceddi in lu mondu sanu, i mandava par la tarra, com’è par lu mari, stranamenti nienti par lu celu, l’aceddi ùn portani micca l’aceddi, ma t’avia un’armata di culombi viaghjatori à u sirviziu ‘llu so cummarciu par mandà i dumandi di pagamentu è i lettari.
Ci avia dinò una flotta tremenda di navi in lu portu ch’era a so pruprietà, è tutt’i marinari ‘llu mondu sapiani u so nomu.
In li corti di tutti l’aghjenti putentosi, ci erani l’aceddi d’Efraimu, è in li furesti ‘llu mondu, parechji millaghji di ghjenti salvatichi, in a campagna, i pastori, di lavuratori, l’urfaneddi, i traslasciati, i scemi, catturaiani l’aceddi par iddu.
Si dicia ch’avia tanti richezzi ch’iddu aghjughjava à la so turri un pianu di più ogni annu, è chì i canteddi erani fatti d’oru puru. Hè cusì u mondu, u marcanti hè più riccu chì u lavoratoru ch’hè più riccu chì l’arburu ch’hà datu u fruttu.
I merli erani i più ricercati parmissu l’aceddi par imbiddì è piacià à l’amatori. E parmissu i merli, erani circati i canterini di talentu in primu. Quiddi chì t’aviani un donu particulariu par u cantu erani visti è vinditi assai caru.
Un ghjornu, u Rè merlu fussi assicagnatu, purtaia in lu so cori i castichi di l’anni, u pisu era tamantu. Tandu una mani, ùn cantò micca, ùn si n’andò micca à dumandà nutizii à l’antri aceddi, è iddu si lampò in la trappula, una nassa par l’aceddi induva s’hè sguillatu cù abnegazioni.
Iddu, ch’avia scapatu à tutti li malizi di l’omi mentri i millenari, à i cacciadori, à i trappuli è a i filetti, piddò a scelta di sfrinassi. Di sacrifià a libartà soia, è l’ochju soiu purtatu nant’à u mondu. Sapia chì s’iddu era fattu prighjuneru, ùn puddaria più veda u sangui di l’omi curra, parchì cunniscia lu distinu di Efraimu par li merli giaddi.
Fussi prisintatu un’ora dopu à lu maestru di l’aceddi, cuntentu sopratuttu di sta piumariccia giadda à l’unità parfetta. Nienti ùn facia trasparì ch’era u Rè merlu, eppuru un silenziu s’impustò à l’aceddi ‘lla corti quandu ghjunghjissi ammezu à iddi. L’omi ni fussini stunati, senza capì stu miraculu. Efraimu u piazzò ind’una cabbia d’oru, solu, ma u Rè merlu hè statu mutu, avia tantu cantatu par appaccià u cori di l’omi, è di l’animali. Stu tempu era compiu.
Alora Efraimu, sapendu chì l’aceddi cechi erani i migliori canterini, è chì ni uttenarà un prezzu più altu, li crepò l’ochja. Tandu u Rè merlu mughjò monda in lu dulori soiu, un cantu senza paru, par lu piaceru tamantu ‘lli so maestri. Hè mortu di pena in la so cabbia, calchì ghjorna dopu ad à essa statu compru da un gran’ signori.
Hè dapoi st’epica chì sò neri i merli, certi t’hani sempri un pizzicu giaddu, in mimoria di lu so Rè à la piumaccia d’ora, mortu cecu.
Cusì sia.