Marti l’11 di ghjugnu di u 1963, 9 ori è 17 minuti. A storia di u Vietnam s’appronta à cambià. Thich Quang Duc, monacu Buddistu di 66 anni ghjunghji una mani di lu 1963 in una vittura turchina, accumpagnatu da fideli, è si posa, rusariu in mani à l’incrociu di dui stretti famosi di Saigon. Ciò chì s’hà da passà ind’i sicondi chì suvitani cambiarà a storia di u so paesi. Pà capiscia, ci voli à guardà in daretu, precisamenti novi anni prima. I francesi partani è u paesi hè lacatu à un leader auturitariu di a minurità cattolica di u sudu di u Vietnam. L’auturità francesa avia lasciatu prusirà i missioni cristiani pà agunizà i riti tradiziunali è fà crescia l’influenza cristiana. In lu 1955, più di 700 000 cattolichi fughjini u nordu chì passa sottu à u cummandamentu cumunistu è assudani u puteri di Diêm, incù i Stati Uniti à u fiancu. Diêm hà da scumbatta u muvimentu cumunistu è buddistu chì hè a religioni maiò di u paesi. In lu 63, i buddisti sò accusati di prifirenza pà u cumunismu è sò impiditi di muscià a so bandera ind’i festi è ogni prutestazioni sarà rimpruverata. Di maghju, 9 personi chì facini sventulà a bandera di manera pacifica sarani tombi. U 3 di ghjugnu, i forzi di l’ordini lampani un liquidu lacrimatoghju annant’à manifistanti buddisti chì pregani. 67 parsoni andarani à u spidali. Sta volta basta!
Ritratti putenti di Malcolm Browne.
U luni 10 in a sirata, Malcolm Browne, currispundanti di l’Associated Press in Saigon ricevi à una chjama chì li dici d’andà in a mattina di u lindumani vicinu à l’Ambasciata di u Cambodge. Privenani di un’azzioni di cuntestazioni strasurdinaria. Malcolm sarà prisenti, prontu à piddà ritratti. U ghjurnalistu conta a scena è dici ch’eddu ùn hà mai piantatu di piglià fotò. Da u principiu à a fini « Ùn la socu quandu hè mortu pricisamenti iss’omu, era impussibuli à dì la fighjulendu u so visu. Mancu un stridu di dulori. Hà tinutu nant’à a so faccia isprissioni di paci fin’à avè u visu talmenti neru ch’ùn si pudia più veda ». Malcolm Browne sarà l’unicu ghjurnalistu prisenti è solu i so fotò testimunaghjani d’issu ghjornu neru di a storia di u Vietnam. U primu ritrattu publicatu ind’u mondu sanu ùn sarà micca u più putenti, u più famosu. Qualchì ghjornu dopu, quiddu di l’omu, visu appaciatu, ochji sarati, calmu, pusatu è in cuntrastu incù a viulenza di u focu sarà stampatu ind’a mimoria cullittiva. Una putenza.
David Halberstam, currispundenti eddu di u “New York Times” in Saigon, vinci u prezzu Pulitzer di u riportu internaziunali, incù Malcolm Browne. Eddu dinò hè prisenti sta mattina di u 1963. In lu 1965, ind’u so libru, “The Making of a Quagmire » ci conta « U so capu divintia neru è carbunizzatu. L’aria purtava l’udori di a peddi brusgiata. Brusgia in furia, un omu. Sintiu daretu à me pienti di u populu. Pà contu meiu, eru talmenti stumacatu ch’ùn pudiu briunà è troppu persu pà scrivà o pona quistioni in giru à mè, troppu abbacciacatu pà rifletta. Brusgiendu l’omu ùn hà mai mossu un musculu, mai spartu un sonu. U so calmu visibili cuntrastava furiosamenti incù i mughji di a mundaglia in giru à eddu “
Scandalu di u « Barbecue » è ordini di JFK!
U prisidenti americanu si dici stumacatu. Incù iss’azzioni, John F. Kennedy, ordona à una cunsiderazioni nova è in furia di a pulitica stragnera à u Vietnam. Qualchi tempi prima di l’azzioni, Thich Quang Duc avia mandatu una lettera à u presidenti Diêm « Prima di sarà l’ochji pà andà versu a visioni di Buddha, pregu rispittuosamenti u presidenti Ngo Dinh Diêm di cunsiderà incù cumpassioni u populu d’issa nazioni è di metta in piazza l’ugualità rilighjosa pà mantena a forza di a patria. Chjamu i venerabili, i rivirendi, i monachi è i laichi à urganizassi è fà sacrifizii pà pruteghja u buddisimu ». U prisidenti capisci bè u ghjornu di l’avinimenti chì a minaccia hè riali è maiò. A prissioni di i Stati Uniti crescia ma l’upinioni hà cambiatu. Ind’i mesi dopu, cinqui monachi si sacrificheghjanu incù u focu in piazza publica. U scandalu diventa di più vargugnosu quandu Madama Nhu, cugnata di u prisidenti si burla parlendu di un « barbecue » fattu incù benzina impurtatu è dici publicamenti « sè duviu fighjulà à un’altru di issi spittaculi di « barbecue » di monachi, sciaccamanaraghju. U presidenti copra à issi paroddi. Sarà assassinatu u 2 di nuvembri in Saigon, uscendu di una messa. Diciottu mesi dopu, l’armata americana sbarca in Da Nang. Ghjè u principiu di una guerra tamanta induva l’upinioni, i medii è issu ritrattu famosu anu da essa impurtantissimi. U sacrifiziu di Thich Quang Duc ùn era micca u primu ma ghjè u più mediatizzatu. Un munimentu hè statu custruitu ind’u locu di a so morti pà ùn scurdassi.
Forsa aveti dighjà vistu issu ritrattu? Pà contu meiu l’aghju scupartu, qualchì settimana fà, incù un amicu ascultendu una musica di u gruppu Rage Against the Machine chì scegliarà issa fotò cum’è maghjina simbolica di u discu. Mi paria intarissanti di parlavvi d’issu omu, mortu pà a bistialità umana cum’è tant’altri. Tant’altri chì morini sempri oghji pà rivultassi, pà a libertà.