U 3 di nuvembri di u 2020, si finisci l’elezzioni americani par disignà u novu prisidenti di i Stati Uniti. Di i dui candidati principali, frà i quali si ghjoca davveru l’elezzioni, ci n’avemi abbastanza parlatu. Donald Trump, prisidenti dapoi 2016, hè u candidatu di u Partitu Ripublicanu, è Joe Biden, viceprisidenti di Barack Obama duranti ottu anni, hè u candidatu di u Partitu Democraticu. Biden hè, par avali, u favuritu di st’elezzioni. Menu cunnusciti sò l’altri candidati di l’elezzioni americani. Ni prisintaremi dui : Joe Jorgensen, a candidata di u Partitu Libartarianu, è Howie Howkins u candidatu di u Partitu Ecologistu (Green Party). In st’articulu, trattaremi di Jorgensen è di i libartariani, eppo in un sicondu, parlaremi di Howkins è di i Greens.
L’articulu nantu à u Green Party si trova quì : Howie Hawkins
U “Libertarian Party”, a terza via di a pulitica statiunesi
U Partitu Libartarianu (PL) hè statu criatu in u 1971. In 2017, conta 511 277 membri. Hè statu fundatu da David Nolan è parechji attivisti pulitichi, in particulari certi ripublicani opposti à a guerra di u Viêt Nam. Gary Johnson, ex-guvernatori di u Novu-Messicu, fubbi candidatu par u PL in 2012 (1% di u votu pupulari, 1.2 millioni di voti, 3a piazza) è in 2016 (3.28% cù u risultatu rimarchevuli di 4.5 millioni di voti è torna una 3a piazza).

D’altronda l’idea libartariana veni da una tradizzioni più anziana, ereda di u libaralisimu classicu di Adam Smith, ma dinò di parechji ecunumisti famosi di u XXesimu seculu, frà i quali pudemi mintuvà Friedrich Hayek è Milton Friedman. Hani un gruppu di riflissioni intarnaziunali : The Mont Pelerin Society, criatu in u 1947, è chì difendi un’ecunumia di marcatu libaru.

U 29 d’aprili di u 2020, u membru di a Camera di i raprisententi Justi Amash, da u Michigan, raghjunghji u PL, ciò chì faci di iddu u primu membru libartarianu di u Cungressu. Frà i membri famosi c’hè par asempiu David Friedman ecunumista è ghjurista, fiddolu di Milton Friedman, u Premiu Nobel d’Ecunumia in 1976.
U partitu cunghjunghi un libaralisimu ecunomicu è un libaralisimu suciali/puliticu : hè oppostu à a condanna à morti, hè favurevuli à u matrimoniu omosessuali, righjitta ogni forma d’intervenziunisimu ecunomicu (rigulazioni, tassi, sistemi publichi d’educazioni è di saluta…) o furesteru (righjitta a pulitica intervenzionista americana).
L’elezzioni di u 2020 : Jo Jorgensen
Jo Jorgensen hè un’academica statiunesi. Hà un PhD in “Industrial and organizational psychology” di Clemson University (2002). Hà un’impresa di consulting ed hè stata candidata viceprisidenti di u PL in u 1996.

Difendi una pulitica più “soft” nantu à l’immigrazioni, è s’hè dichjarata opposta à a custruzzioni di un muru trà i Stati-Uniti è u Messicu.
Nantu à a saluta, difendi una pulitica di marcatu libaru è di privatisazioni. Ovviamenti hè opposta à u prugrama “Medicare”. Nantu à u situ jo20.com si po’ leghja :
“Republican and Democratic policies over the past fifty years are the reason health care has become so expensive. Their latest proposals to ‘fix’ health care will further micromanage your doctors and restrict your access to care while failing to solve the underlying problem. They differ only on whether this should be done by private insurance companies or government bureaucrats. This is the exact opposite of what needs to be done. We can reduce the cost of health care 75% by allowing real price competition, and by substantially reducing government and insurance company paperwork. This will make health care affordable for most Americans, while also reducing the cost of legacy programs like Medicare, Medicaid, and the VA.” (1)
Nantu à l’energia hè favurevuli à u rimpiazzamentu di a pruduzzioni d’energia cù u carbonu è u petroliu, incù u sviluppu di l’energia nucleari.
“I will work to remove government barriers to replacing coal-burning and oil-burning power plants in the United States with safe, non-polluting, high-tech nuclear power plants” (2)
Ovviamenti, parchì hè libartariana, vularia eliminà tutti i dritti di dugana è più largamenti tuttu ciò chì impidiscia un cumarciu libaru.
“I will use my Constitutional authority to eliminate trade barriers & tariffs” (3)
L’abortu sarà una cosa fatta da u sistema privatu, è dunqua u guvernu ùn devi micca rigulà nè dà suvvenzioni.
“Keep the government out of it, no subsidies, no regulations.” (4)
L’educazioni devi essa libara. I prufissori, parenti è studienti ghjudicarani iddi stissi di a manera d’urganizà l’iducazioni. Nantu à u so situ :
As President, I will work to eliminate the Department of Education and return control of education to where it belongs – with parents, teachers, and students. (5)
Par infurmazioni cumplementarii pudeti andà nantu à u situ di Jo Jorgensen : https://jo20.com/
è nantu à Ballotpedia : https://ballotpedia.org/Jo_Jorgensen_presidential_campaign,_2020
Vi cunsigliu dinò u situ FiveThirtyEight chì pruponi pridizzioni assai intarissanti nantu à l’elezzioni : https://projects.fivethirtyeight.com/2020-election-forecast/
U situ di a Mont Pelerin Society : https://www.montpelerin.org/
(1) https://jo20.com/issues/healthcare/
(2) https://jo20.com/issues/environment/