Essendu u situ talianu u più visitatu, dopu à u Culiseu di Roma, Pompei hà accoltu più di 3.4 millioni di turisti in u 2017 è quasgi trè millioni pà i primi mesi di u 2018. Qualchì cercatoru ci anu trovu una fresca raprisintendu a rilazioni trà a regina Leda è Zeus. Forse u cunnisciti : Zeus hè un rè di i dii in a mitulugia greca. Hè u rè maestru di l’Universu, incù i so frateddi Poseidon è Hades. T’hà u puteri di lampà a saeta annantu à tutti l’umani : hè u diu di u celu è di a saeta. Di u so nomi Jupiter pà i rumani, Zeus hà presu a trinca d’un cignu pà seducia Leda, regina di Sparta. Una fresca erotica affiurendu i so rilazioni veni d’essa messa in ghjornu in a cità di Campania.
I scuperti si succedani à Pompei. L’archiolughi ani trovu st’illustrazioni di a mitulugia greca, prisirvata à u pussibili, in a camara d’una casa di a cità rumana insipiddita da l’eruzzioni vulcanica. Situata via del Vesuvio, sta fresca moscia dinò Leda sottumittendu si, a listessa notta, à u duveri cunghjucali incù u so sposu : u rè Tyndare. A lighjenda voli chì Leda avissi fattu dui ovi d’induva sariani surtiti Helene, Clytemnestre, è i pari Castor è Pollux.
Ma sta fresca ùn hè micca a scuparta a più impurtanta cuncirnendu stu situ. Di fatti, un iscrizzioni ritrova in una casa diciaria chì Pompei ùn saria stata distrutta da u Vesuva u 24 d’aostu di u 79 ma… Dui mesi più tardi ! Dui filari, chjuchi chjuchi è appena vidibili, scritti à u carbonu annantu à un muru. Un disegnu mudestu chì mudificheghja a storia d’unu di i siti archiulogichi i più cunnisciuti di u mondu : Pompei, è chì pianta a vechja lita di l’eruditi cuncirnendu a data esatta à a quali u Vesuva, intrendu in eruzzioni, avia distruttu a famosa cità rumana, è i so vicini Herculanum, Stabies è Oplontis, in u 79. Dapoi sempri i sturiani s’appughjiani annantu à una copia di u testu induva Plina u Ghjovanu cuntaia a catastroffa à u sturianu Tacita è ch’eddu ammintaia u novesimu ghjornu nanzu à i calendi di sittembri. L’archiolughi aviani, da cantu soiu, sprimatu parechji dubbiti à prupositu di sta datazioni, l’indizzi raccolti annantu à u tarrenu ammintendu di più à una catastroffa di vaghjimu !
L’iscrizzioni ritrova è messa à palesu in a Casa à u Giardinu, unu di l’idifizii sbulicati oghji, faci di più pinsà in favori di sta siconda iputesa. Prisintatu marti u 16 d’uttrovi à l’uccasioni di a visita d’Alberto Bonisoli, ministru talianu di l’averi è di l’attività culturali, stu disegnu dà a data di a so iscrizzioni : « XVI K NOV », vali à dì : « u sedicesimu ghjornu innanzu à i calendi di nuvembri », sia u 17 di nuvembri ! S’è a cità era stata insepiddita sottu à i cennari di u Vesuva u 24 d’Aostu, ci saria statu poca furtuna di scriva stu chjucu testu dui mesi dopu…
Pà a spicialista di i pitturi rumani Alix Barbet, dirittrizza di ricerca unuraria à u CNRS, sta scuperta metti fini à un dibattitu ch’ùn avia più nisuna raghjoni d’essa, fora di l’inchjuccaghjina di certi « pumpeianisti » chì vuliani arrimbà si à a data di u 24 d’aostu : « Ricerchi ricenti parmittiani dighjà d’affirmà ch’ùn era a data bona. Avemu trovu parechji frutti ch’ùn si racoddani cà di vagjimu : noci, fichi, castagni, prugnuli, granati è ancu sorbi ch’ùn si racodani mancu muri da sittembri à uttrovi ». Alix Barbet metti in baddu un altru elementi agriculu impurtanti : « T’avemu a prova chì i vindemii erani compii. Ci erani graneddi d’ovi, è parechji stuviddi maiò in tarra cotta erani chjosi in dui casi. I testi di l’agronumi antichi, com’è Columelle ma dinù Plina u Vechju, diciani chì i vindemii principaiani versu à u 21 di sittembri è cumpiiani l’11 di nuvembri. ». D’altri elementi indettani una data piuttostu auturnali, com’è a prisenza di parechji vistiti caldi, chì purtaiani parechji abitanti. Basta tandu à capiscia d’induva veni u sbagliu primu, è à truvà a data esatta à a quali u Vesuva hè intrutu in eruzzioni. A risposta pudaria essa… in u scrittu di Plina u Ghjovanu. Alix Barbet spiega : « parechji epigaffisti ani, st’ultimi annati, risurtitu d’altri copii di a so lettara à Tacita induva certi mintuveghjani u nuvesimu ghjornu innanzu à i calendi di nuvembri è micca di sittembri ! ». Pò dassi, in a Storia, qualchì scribbu si saria sbagliatu ind’a data, è issu sbagliu avaria avutu una ripercussioni sin’à a noscia epica…. Pompei saria tandu stata insipiddita sottu à i cennari u 24 d’Uttrovi di u 79 è micca u 24 d’aostu !