Site icon Tempi – Attualità è infurmazioni in Corsica è in altrò

Insimi si piò! Léo Pieracci

U mundu scangia.

Carchi voti è pè u ben, e d’atri pè u mali. U prugressu è impurtanti pè a noscia sucetà ma comu tütu scangiamentu, lascia deria à ielu üna parti di a se storia. Bunifazziu e a se lengua nun si r’anu sfrancaia.

Nata à u niovesimu seculu cù Boniface II u Marchisgiu di Tuscana, Bunifazziu ha campaiu suta à l’aministraziun di a Repüblica di Zena da 1195 (milaniovi zentu niovanta zinqui), dopu ün seculu e mezu di guera cuntra a Repüblica di Pisa, à 1768 (mila setizent sciüscianta iotu) cù u trataiu di Versailles.

Alantù, a cità s’è seraia inant’a se stessa ancu se ha cunisciüu d’atri famusi cunfliti comu u sediu di Alphonse V d’Aragun in 1420 o quelu di 1553 da ün’alianza tra i Franzesi, i Corsi e i Türchi. Ma a lunga prisenza di i Zinesi ha cundütu Bunifazziu à svilupà si sula e senza primürà si di u restu di l’isura.

A noscia lengua nun è solu che a figia di tüti quest’ani di prisenza zinesa chi fanu parti di l’identità bunifazzina. Atraversu questa vira culunisazziun, è tütu üna pupulazziun chi ha campaiu sigundu ün modu di vita vignü u da a Ligüria, lighendu prudüzziundi a tera e cumerciu avertu à u mariteraniu.

Questa diferenza di cültüra cù u restu di a Corsica è sempri prisenti e si piò vedi ancura ogi atraversu u patrimoniu architetürali di Bunifazziu e di sigüru a lengua. È sigüramentu pè qué che quandu avemu faiu i nosci stüdi in Curti, ni ciamavanu sempri « i Sardi ». E se carchi d’ün diva üna parola in bunifazzin, da sardu passava à l’indianu. Questa discriminazziun fava rì ma ira a prova di üna realtà sempri vira in Corsica : avemu ün identità propia.

Purtantu, a noscia indiatüra è listessa che quela di l’isurani chi ionu sarvà u corsu.

Üna poca di Bunifazzini anu pigiaiu cuscenza di a morti di a lengua chi s’avisginava cianu cianu e anu sciuviraiu di svegià si. È cuscì ch’è natu l’associu Dì Ghi Di Scé in 1993, doni e omi che vurevunu sarvà u bunifazzin e u patrimoniu cültürali di u se paisi. Vintizinqui ani dopu, questa vulintà düra com’ün schiogiuè sempri prisenti cù üna niova generazziun prunta à pigià a man.

A l’ura undi i lengui devinu zircà üna piazza in ün mundu individüalistu, si dumanda si u bunifazzin g’avirà ün linduman.

U prufissù di l’Üniversità di Corsica Jean-Marie COMITI ha faiu drentu u se libru « Bunifazziu e a se lengua » (1994) ün pessimu bilanciu, disgendu che u bunifazzin – come u corsu – nun purà cunosci a se sarvezza se nun gh’è d’üna parti üna vulintà pulitica di l’eleti cù u statüiu di cuuficialità e d’atra parti üna vulintà pupülari di i Bunifazzin à rimetissi à parlà a se lengua in casa.

Se nun iogiu andà cuntru à questi paroli diti da ün omu inteligenti e chi ni permettinu di imparà ün pocu di ciü d’ogna giurnu i trisori di a noscia lengua, pensu – sigüramentu cù ingenüità – che a cumünità bunifazzina devi issi obligaia di pigià in man u distin di a se lengua. E qué senza aspità a vulintà di Parigi di dà à u Bunifazzin i listessi mezi di sarvezza dai ogià i lengui diti « regiunali ».

Atraversu questu articulu nantu à Tempi – che tegnu à ringrazià pè avemi permissu di scrivi – iogiu prima dì à queli che nun ru sanu : scé in Bunifazziu gh’è üna atra lengua sempri viva. In sigundu, è üna vira ciamache iogiu lanzà à a pupulazziun bunifazzina di manera à nun scurdà di trasmeti à i se figi questa bela lengua ancu se è in grandi sufrenza. U patrimoniu materiali e imateriali ùn si perdi mica e si devi d’issi difesu. È l’afari di tüti. Iogiu credi in ün linduman ciü lüminusu pè a noscia lengua e a noscia cültüra. Ghi iò à sperà pè duman percosa comu l’anu ditu cun giüstezza I Muvrini: Insimi si piò !

Un articulu di Léo Pieracci

Exit mobile version